Toplumun her bireyinin bağımsız ve eşit bir şekilde kamusal alanlara erişim hakkı bulunur. Bu hak, fiziksel engeli olan bireyler için özellikle kritik öneme sahiptir. Kamu binalarında erişilebilirlik, sosyal kapsayıcılığın ve insan haklarının ayrılmaz bir parçasıdır.
Bu bağlamda engelli asansörü standartları, mimari tasarımda teknik uyumun ötesine geçerek toplumsal sorumluluk anlamı da taşır.
Peki, engelli asansörü nedir, hangi teknik ve yasal kriterlere uymalıdır? Bu yazıda, kamu yapılarında uygulanması gereken erişilebilirlik kurallarını ve Avrupa standartlarına uyumlu asansör tasarımını inceleyeceğiz.
Engelli asansörü, hareket kısıtlılığı bulunan bireylerin bina içinde katlar arası erişimlerini kolaylaştırmak için tasarlanmış, belirli donanım ve özelliklere sahip sistemlerdir. Bu asansörler, sadece yüzeysel olarak değil; asansör buton yapısından, kabin boyutlarına, sesli uyarılardan, zemin kaplamasına kadar farklılıklar gösterir.
Temel farklar:
Türkiye’de “Erişilebilirlik Yönetmeliği” (7 Temmuz 2015 tarihli) kamu binalarında fiziksel erişimi zorunlu kılar. Avrupa’da ise EU Directive 2019/882 (European Accessibility Act) temel mevzuatlardandır.
Yasal zorunluluklar:
EN 81-70 standardı nedir? Bu standart, asansörlerde erişilebilirlik ölçütlerini belirler. Kabin boyutlarından kontrol panellerine, sinyal sistemlerinden görsel ve işitsel destek unsurlarına kadar detaylı teknik şartlar öngörür.
Bazı temel zorunluluklar:
Planlama süreci, binanın mimari yapısı, kullanıcı profili ve yasal yükümlülülüler göz önüne alınarak başlamalıdır. Asansör kuyusu, asansör kabinleri ve kapı ölçüleri EN 81-70’e uygun olarak planlanmalı; aydınlatma, sesli sistem ve buton yerleşimleri buna göre tasarlanmalıdır.
Kaynak: T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, “Erişilebilirlik Rehberi”; European Accessibility Act, 2019; CEN EN 81-70 Standard Document