Kentleşmenin hızla arttığı günümüzde, binalarda enerji tüketimi artık sadece konfor değil, sürdürülebilirlik açısından da hayati bir kriter haline geldi. Özellikle çok katlı yapılarda günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası olan asansör sistemleri, sanıldığından daha fazla enerji tüketiyor.
Bu durum, asansörlerde enerji verimliliği kavramını her geçen gün daha önemli hale getiriyor. Peki, enerji verimli bir asansör sistemi nasıl çalışır? A sınıfı asansör sistemi nedir sorusunun yanıtı, yeni nesil teknolojilerle birleşen çevreci çözümlerde yatıyor.
Bu yazıda hem A sınıfı sistemlerin nasıl çalıştığını hem de mevcut sistemlerin nasıl dönüştürülebileceğini detaylıca inceleyeceğiz.
Bir asansör sistemi, bir binadaki toplam elektrik tüketiminin %2 ila %10’unu oluşturabilir. Gün boyunca yüzlerce kez çalışan bu sistemler, özellikle ticari yapılarda ciddi bir enerji gideri yaratır.
Bu nedenle enerji tasarruflu asansör kullanımı, hem işletme maliyetlerini düşürmekte hem de çevre dostu bina kriterlerine katkı sağlamaktadır. Ayrıca, enerji verimliliği yüksek asansörler, LEED ve BREEAM gibi yeşil bina sertifikalarında da puan kazandıran önemli bir unsurdur.
Asansör enerji sınıfları, Avrupa standardı olan EN ISO 25745-2 kapsamında belirlenir. Bu standart, bir asansörün yıllık enerji tüketimini ölçerek A’dan G’ye kadar sınıflandırır. “A” sınıfı, en verimli sistemleri tanımlar ve hem kullanım sırasında hem de bekleme modunda minimum enerji tüketimi sağlayan sistemlere verilir. Bu sınıfa girebilmek için, asansörün çalışma prensiplerinin yanı sıra kontrol sistemleri ve aydınlatma çözümleri de yüksek verimlilik göstermelidir.
Bir asansörün A sınıfı olabilmesi için sadece motor verimliliği yeterli değildir. Sistemin bütününe entegre edilen çeşitli teknolojiler birlikte çalışarak bu verimliliği sağlar.
Yük taşınırken oluşan kinetik enerji, normalde ısıya dönüşerek boşa gider. Ancak rejeneratif sürücüler, bu enerjiyi geri kazanarak binanın elektrik sistemine aktarır. Bu sayede toplam enerji tüketiminde %20-30’a varan tasarruf sağlanabilir.
Enerji tasarruflu LED aydınlatmalar, geleneksel floresanlara göre %80’e kadar daha az enerji tüketir. Kabin kullanılmadığında ışığın otomatik kapanmasını sağlayan sistemler de asansörlerde enerji verimliliği açısından önemli katkı sunar.
Asansör belirli bir süre kullanılmadığında kontrol paneli, ekranlar, kabin ışıkları gibi alt sistemler otomatik olarak uyku moduna geçer. Bu da özellikle gece saatlerinde ciddi tasarruf sağlar.
PM motorlar (Permanent Magnet Synchronous Motors), düşük hızlarda bile yüksek tork sağlayarak klasik asenkron motorlara göre %15-25 oranında daha az enerji harcar. Ayrıca daha sessiz çalışır ve bakım ihtiyacı daha düşüktür.
Katlar arası yolcu trafiğini analiz eden algoritmalar, bekleme sürelerini ve gereksiz dur-kalkları azaltarak enerji tüketimini düşürür. Özellikle grup kontrol sistemlerinde, bu akıllı yapı önemli fark yaratır.
Bunlara ek olarak, gelişmiş sistemlerin sessiz çalışması, daha uzun ömürlü olması ve bakım maliyetlerinin düşmesi gibi avantajlar da sunar.
Evet. Mevcut asansörlerin tümünü değiştirmeden de bazı yükseltmelerle enerji verimliliği sağlanabilir. Rejeneratif sürücülerin eklenmesi, LED aydınlatmaların kullanılması, kontrol sisteminin güncellenmesi gibi adımlarla sistem A sınıfına yaklaşabilir. Ancak EN ISO 25745-2 sertifikasına ulaşmak için kapsamlı bir analiz ve teknik değerlendirme gerekir.
Kaynak: Elevator World Magazine, “Improving Energy Efficiency in Vertical Transportation”, 2022.